تاریخچه گردشگری سلامت و درمان( Medical Tourism):

بسیار پیش از آنکه افراد به فکر سفر درمانی به سایر کشورها بیافتند چیزی در حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح، تاریخ نگاشته شده سفر درمانی به سایر کشورها توسط بشر به ثبت رسیده است. در حقیقت می توان گفت قدمت سفر به منظور درمان به اندازه قدمت خود پزشکی ، درمان و داروهای درمانی است.

آنچه در پیش رو به عنوان یادداشت کوتاه به آن می پردازیم برگزیده ای از تاریخچه طولانی توریسم درمان بنیان یا Medical Tourism می باشد

دوران باستان:

مطالعات عمیق و مفهومی تمامی مراجع در رابطه با گردشگری پزشکی موید آنست که رابطه محسوسی بین مذهب و بهداشت و درمان وجود داشته و دارد.

جوامع متمدن شناخته شده مانند سومریان ، بابلیان، آشوریان، رومیان، یونانیان ، ایرانیان به نحوی متوجه خواص درمانی آب های گرم معدنی طبیعی و نظایر آن شده بودند. در ذیل مختصری از اولین توجهات جوامع بشری صاحب تمدن به این موضوع شده است:

1- سومری ها( 4000 سال ق م م) اولین مجموعه  استخرهای آب معدنی را از چشمه های آبگرم طبیعی ساختند. این مجموعه پلکانی از استخرها در زمان ساخت خود بی نظیر و به سان معجزه می نمود.

2- در زمان عهد برنز ( 2000سال ق م م ) منطقه ای در کشور سوئیس که هم اکنون سنت موریتز(ST. Moritz)  نامیده می شود. به دلیل آبهای معدنی غنی از آهن بسیار مشهور شد. خواص درمانی نوشیدن این آب و یا استحمام داخل این چشمه های درمان برای مردم پدیدار شد و همگان از این منبع استفاده می کردند تا آنجا که استفاده از ظروف برنزی در آلمان و فرانسه از این نقطه آغاز شد.

3- نقطه عطف گردشگری درمانی و سلامت یا به عبارت بهتر کلید این صنعت در دستان یونانیان باستان می باشد. به افتخار خداوند یونانیان یا آسکلپیوس( Asclepius) و به لطف زیر ساخت شبکه ای بهداشت و درمانی این امپراطوری، پرچمداری توریسم سلامت و درمان در اختیار یونانیان است. یونانیان باستان با ساخت مجموعه های درمانی و سلامت آسکلوپیا که به عنوان اولین مراکز سلامت و بهداشت دنیا مشهور است موفق شدند نام خود را در این عرصه جاودانه کنند و مردم سراسر دنیا را برای بدست آوردن سلامتی و درمان به این کشور جذب کنند. تا سال 300 ق م م یونانیان صاحب کاملترین مجموعه های زنجیره ای سلامت و درمان در دنیا با نام های اپیداروس ( شامل باشگاه بدنسازی اولیه و حمام های آب گرم معدنی طبیعی) بودند.

هندوهای باستان نیز صاحب سابقه طولانی در مبحث بهداشت و سلامت و درمان هستند . 5000 سال ق م م با بکارگیری روش های سلامتی آیورودیک ( علم زندگی= Ayurudic) و یوگا افراد بسیاری از سراسر دنیا جذب این کشور می شدند.

رومیان با سلطه در دنیا دست به ابتکار جالبی زدند و با تلفیق تجارت و سیاست با حوزه سلامت و درمان باعث به وجود آمدن فصل جدیدی از گردشگری سلامت و درمان شدند. مجموعه استخرهای آب گرم طبیعی معدنی در این کشور همه روزه پذیرای هیئت های سیاسی اقتصادی تجار و بازرگانان داخلی و خارجی بوده است.

ایرانیان:

تمام نظام های سلامت دموکراتیک دنیا از نظام سلامت و درمان هخامنشیان کپی برداری شده است. اولین روش های درمان مکتوب و مبسوط و اثر بخش دنیا توسط ایرانیان به رشته تحریر درآمده است. در حقیقت توریسم سلامت و درمان در ایران بیشتر وابسته به روش ها و اسلوب درمانی دانشمندان بی بدیل این مرز و بوم  مانند ابوعلی سینا وابسته است.

دوران میانی:

در دوران میانی قاره کهن پرچمدار توریسم درمانی و سلامت در جهان بوده است. مقصد های توریسم سلامت و درمان مانند ژاپن و کشورهای اسلامی مانند ایران مصر پذیرای افراد بسیاری از سراسر جهان بوده اند.

1- اونسن(Onsen) در ژاپن مجموعه آبگرم های معدنی طبیعی است که نقش آن در درمان زخم های جنگجویان ژاپنی اثبات شده است و بسیاری از افراد از سراسر دنیا جهت بهره مندی از این استخرها به ژاپن می آمدند.

2- بیمارستان منصوری در قاهره مصر در سال 1248 ب م م با ظرفیت 8000 نفر که بزرگترین مرکز درمانی و سلامت در زمان خویش بوده و هر ساله افراد خارجی فارغ از ملیت و مذهب بدانجا مراجعه می نمودند.

دوران رنسانس:

در بین قرنهای 14 تا 17 میلادی انگلستان و فرانسه و در کل، اروپا،  بار دیگر طلایه دار توریسم سلامت و درمان در دنیا شدند.

1- در سال 1326 ب م م روستایی در فرانسه با نام شهر آب های معدنی   ( Ville d Eaux) به سبب بهره مندی از آب های معدنی غنی از روی، منیزیم و آهن در کل قاره سبز معروف شد. اولین بار کلمه اسپا یا SPA در این نقطه از اروپا استفاده شد.( اسپا از ریشه کلمه رومی Salode per Aqua یا سلامتی از آب گرفته شده است)

از دیگر مراکز بهداشت و سلامتی در اروپا که پذایرای افراد از سراسر دنیا بوده می توان به بادن بادن  و آخن در آلمان، چشمه های آبگرم در انگلستان و آلوا سویس که مختص افراد متمول در دنیا است را نام برد.

نکته جالب توجه اینکه پدر سفرهای لوکس دنیا فردی است به نام مایکل ایکوم دی مونتاژینه که کاملترین دائره المعارف مراکز درمانی بهداشتی اروپا به دست این فرد نوشته شده است.

دوران پسارونسانس:

اولین درآمدهای هنگفت از طریق گردشگری سلامت در دنیا در انگلستان بدست آمد. شهری به نام ( bath) در انگلستان در سال 1720 توسط عایدی های دریافتی از چشمه های جوشان معدنی این شهر به بانک تکنولوژی های سفر راه های مناسب سنگفرش شده و … دست یافت . هتل ها و رستوران های این شهر مثال زدنی و کل شهر در تمام طول شب نورانی و روشن بود..

طی قرون 17 تا 19 میلادی مستعمره های آلمان انگلستان اسپانیا فرانسه و پرتغال در تمام دنیا رشد کردند. ما حصل آن کشف مراکز درمانی بی نظیر در آسیا، آفریقا و اقیانوسیه بود.

توریسم سلامت در دوران معاصر(1900 تا 1997)

با تبدیل شدن ایالات متحده به ابر قدرت، گردشگری سلامت در این کشور با رشد انفجاری مواجه شد و نخستین مراجع پزشکی و درمان دنیا اعم از بنیاد و موسسه و سازمان در این کشور شکل گرفت.

 در سال 1933  هیئت متخصصین درمانی آمریکا یا (American  Board of medical specialist ABMS) به عنوان مرجع استاندارد تحصیلی و قوانین تخصص شکل گرفت که بعدها به عنوان الگو در سراسر دنیا مورد بهره وری قرار گرفت. در سال 1958 (UEMS) در اروپا شکل گرفت یک استاندارد                آمریکا ( European Union of Medical Specialist) .

در دهه 80 و 90 میلادی با افزایش سرسام آور نرخ درمان مراجعه در آمریکا میزان مراجعه این کشور به آمریکای لاتین مانند کوبا، برزیل، آکووادور نرخ صعودی به خود گرفت. مراکز تخصصی قلب جراحی های عمومی، چشم پزشکی و زیبایی بیشترین مراجعه را در این سالها به خود اختصاص دادند.

1997 تا 2001:

با به وجود آمدن بحران اقتصادی سال 1997 در آسیا ارزش پولی تمام کشورهای آسیا به خصوص آسیای جنوب شرقی به شدت افت کرد. این مهم باعث به وجود آمدن بارقه های امید در صنعت توریسم و گردشگری شد. توریسم بهداشت و سلامت به عنوان زیر شاخه اصلی این صنعت بشدت مورد توجه قرار گرفت.

تایلند به عنوان پرچمدار توریسم سلامت و گردشگری به مرکز این صنعت در جنوب شرق آسیا مبدل شد و عمده تخصص این کشور در جراحی پلاستیک می باشد.

بنیادی به نام JCI( Joint Commission International) در سال 1997 در دنیا شکل گرفت که وظیفه اصلی این مرکز شناسایی، استاندارد سازی، بازرسی و اعتبار سنجی از مراکز درمانی و سلامت بین اصلی می باشد.

2001 تا 2006:

بعد از حادثه 11 سپتامبر در آمریکا، رشد روزافزون سفرهای درمانی و سلامت به کشورهای آمریکای لاتین و جنوب شرق به وضوح قابل درک بود. 150 هزار سفر درمانی با زمان بیش از 2 هفته  فقط از مبدا آمریکا به تایلند اتفاق افتاد. رکوردی که باعث توجه بیش از پیش باقی کشورها به این صنعت شد. تایلند، سنگاپور و هندوستان به عنوان مقاصد برتر سلامت و پزشکی لقب گرفتند تا آنجا که بسیاری از شرکتهای آمریکایی جهت  افتتاح دفاتر خود در این کشورها اقدام به سرمایه گذاری کردند.

از سال 2007 تا کنون:

در سال 2007 رکورد مراجعه به کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین از مقصد  آمریکا به عدد 300/000 سفر رسید. همچنین این عدد در سال 2014 به عدد باور نکردنی 1/250/000 سفر دست یافت.

 در این میان اسپانیا به عنوان مقصد قدرتمند سفر چه از منظر درمانی و چه از نظر سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفت و اصطلاحا  با رشد قارچی مراکز درمانی و سلامت در همه نقاط کشور  و با جذب سرمایه های خارجی به یکه تازی در صنعت گردشگری متمرکز بر سلامت و درمان می پردازد.

صنعت گردشگری سلامت و درمان از نقطه نظر آمار و ارقام :

در سال 2015 کشورهای مختلف دنیا فقط فقط از درگاه توریسم سلامت و درمان درآمد بین 60 تا 70 میلیارد  دلار کسب کردند و طبق پیش بینی های انجام شده توسط دیده بانهای رسمی نظیر JCI  این عدد ظرف 5 سال آینده (2020) می بایست 2 برابر شود. همچنین طبق آمار این دیده بان و همچنین OECD هم اکنون 50 میلیون سفر با هدف بهداشت و سلامت بطور سالیانه  در دنیا انجام می گیرد. با نگاه دقیق تر به این آمار و ارقام می توان دریافت که بازار صنعت گردشگری سلامت و درمان بسیار بالقوه خواهد بود.

چرا  افراد با ملیت های گوناگون برای سلامت و درمان به کشورهای خارجی سفر می کنند؟

شاید شما نیز این گونه فکر می کنید که افراد صرفاً برای بهره وری از خدمات درمانی با قیمت پایین تر  به سفرهای درمانی  می پردازند اما این برداشت کاملاً اشتباه است.

با نگاه اجمالی به اینفوگراف ذیل درمی یابیم که افراد با هدفی متفاوت از صرف هزینه به سفرهای سلامت و درمان می پردازند.

مقاصد برتر دنیا از منظر گردشگری درمان و سلامت:

1- تایلند با بیش از 2500000مراجعه از سایر کشورهای جهان پیشتاز این صنعت می باشد.

2- سنگاپور نیز با 850000 مراجعه کننده از سایر کشورهای جهان در مقام دوم ایستاده است.

3- مالزی: این کشور باثبت رکورد در 3 سال از 250000 نفر در سال 2013 به 770000 نفر در سال 2016 دست یافته است.

4- اسپانیا: کشور مراقبت های زیبایی، پوست، سلامت  و درمان های پیشرفته. این کشور با پیروزی از یک نظام هدفمند و برنامه ریزی بنیادی به عنوان مقصد توریسم سلامت و بهداشت لوکس در دنیا شناخته می شود. اسپانیا در سال 2016 با 260000 مراجعه تخصصی و فوق تخصصی موقعیت خود را در صنعت گردشگری سلامت به اثبات رسانیده.

5- هندوستان: مهد سلامت روح و روان. این کشور با 166000 مراجعه خارجی در جایگاه 5 دنیا جای دارد.

6- کوستاریکا و پاناما از مقاصد قدرتمند گردشگری سلامت در دنیا هستند.

7- مکزیک سالیانه پذیرای 80000 سفر با هدف سلامت و درمان می باشد.